Co warto zjeść w Bośni i Hercegowinie?

Choć Bałkany pragnęliśmy zwiedzić już od dawna, udało nam się to dopiero we wrześniu tego roku. Swoją podróż po tym malowniczym regionie Europy rozpoczęliśmy trochę niestandardowo, bo od Bośni i Hercegowiny, która wydaje nam się, pozostaje trochę w cieniu popularnej Chorwacji. Choć ma bardzo ograniczony dostęp do morza (zaledwie 13 km) to broni się robiącymi wrażenie wodospadami, krystalicznymi rzekami i jeziorami, monumentalnymi górami, niesamowitą, charakterystyczną dla dwóch różnych stref klimatycznych roślinnością i urokliwymi miasteczkami - jednym zdaniem - każdy znajdzie tam coś dla siebie 💖

Jeśli chodzi o kuchnię Bośni i Hercegowiny, to ze względu na wieloletnie mieszanie się na tych ziemiach kultury słowiańskiej i tureckiej  jest ona dość zróżnicowana, o czym mamy nadzieję, przekonacie się poniżej 😉. Nie należy do lekkich, choć można znaleźć w niej także niskokaloryczne dania. Co ważne, tradycyjna, bośniacka kuchnia jest w dużej mierze oparta na potrawach przyrządzanych z mięsa oraz daniach z dodatkiem nabiału, co może być w pewnym sensie wyzwaniem dla wegan, aczkolwiek w menu wielu odwiedzonych przez nas restauracji znajdowały się również opcje wegańskie.

ŚNIADANIA

Bośniackie śniadania zdecydowanie nie należą ani do lekkich ani niewielkich 😜. Na poniższym zdjęciu, po lewej stronie, znajduje się wybrane przez Kazika śniadanie po bośniacku, w którego skład wchodzą:  smażona kiełbasa, jajka na twardo, pieczone łódeczki ziemniaczane, śmietana oraz ciepła bułeczka. Te trójkąciki znajdujące się na talerzu obok, to popularne bośniackie pieczywo - Uštipci czyli smażone w głębokim tłuszczu kawałki ciasta chlebowego. Są serwowane na ciepło i smakują podobnie jak nasze pączki, choć są nieco lżejsze i nie mają też żadnego nadzienia. Uštipci można serwować zarówno z wytrawnymi jak słodkimi dodatkami, tak więc na moim talerzu znalazła się marmolada truskawkowa, suho meso -  wędzona, a następnie suszona wołowina, znany wszystkim ser żółty edamer oraz (wspominany później w tym poście jeszcze wielokrotnie) ser kajmak. Kajmak można porównać do naszego twarożku, choć ma on bardziej gładką konsystencję (zapewne przez sporą zawartość tłuszczu 😆) i w przeciwieństwie do twarożku, nie posiada charakterystycznego kwaskowatego posmaku. Do śniadania zamówiliśmy Karak Chai - czarną herbatę z mlekiem i kardamonem, czyli taką ichniejszą bawarkę (i tak wiem, większość z Was nie będzie do niej przekonana, też kiedyś nie byłam,  potem spróbowałam z ciekawości, a teraz przepadam!) 😉. 

City Walk, Sarajewo

Polenta choć kojarzona głównie z kuchnią włoską, należy do grona tradycyjnych bałkańskich śniadań. W Bośni i Hercegowinie przyrządzana jest trochę w inny niż we Włoszech sposób - bez cebuli, czosnku czy pomidorów - za to z dużą ilością masła, mleka, śmietany i lokalnych serów. W przeciwieństwie do włoskiej wersji przeważnie nie nadaje się jej żadnego kształtu, a podawana jest w formie "kopki" na talerzu 😏 i gwarantujemy Wam że taką jedną kopką z powodzeniem najedlibyście się nawet we trójkę 😋. W oddali jajecznica zamówiona przez Kazika, usmażona z dodatkiem plastrów suhego mesa.

Sadrvan, Mostar

W Bośni i Hercegowinie najpopularniejszym śniadaniem jest burek, czyli zawinięte w arkusze ciasta filo: mięso, ziemniaki, szpinak lub ser. W zależności od nadzienia, burek może się różnie nazywać, podstawowy z mięsem mielonym to nadal burek, ale wypełniona ziemniakami jest już krompirusa. Burki podaje się najczęściej w towarzystwie gęstego jogurtu, a zjeść można je i w pekarach (piekarniach) i w tak zwanych buregdžinicach - knajpach serwujących tylko ten specjał.

Buregdzinica Bosna, Sarajewo

A poniżej sirnica, czyli burek z białym serem, który kupiliśmy w piekarni na wynos.

 Pekara Bećaj, Jajce

PRZYSTAWKI

Przystawki są zdecydowanie naszą ulubioną formą posiłku. Urozmaicają talerz, a z racji tego, że ich porcje są  niewielkie, można ich wiele na raz spróbować 😀. Na zdjęciu poniżej wybór hercegowińskich serów w towarzystwie korniszonów i marynowanej ostrej papryczki. Na środku znajduje się oczywiście kajmak 💙. Po jego prawej stronie leży ser travnik, produkowany z mleka owczego, smakuje podobnie do greckiej fety, choć jest mniej wilgotny i nie jest też słony. Te trójkątne plastry to trapist sir czyli półtwardy, lekko słodkawy ser żółty, produkowany na bazie mleka krowiego - niesamowicie delikatny! Ostatnim na tym zdjęciu był bardzo smaczny ser kozi 🧀🧀🧀. 

Restoran Mlinica, Blagaj

Kolejna z przystawek składała się ze wspomnianych powyżej serów (travnik, ser kozi), z jednym wyjątkiem - żółte trójkąty na górnej części deski to bośniacki ser Livno, dość intensywny w smaku. Przygotowuje się go z mleka owczego i krowiego, używając podobnej technologii do tej, którą stosuje się do wytwarzania francuskiego Gruyère. Prócz doskonałych serów na desce znajdowały się także lokalne wędliny - wymienione już wcześniej suho meso oraz hercegowiński Pršut, czyli najprościej mówiąc tamtejsze prosciutto. Dodatkowo na desce znalazły się: zioła, winogrona, wyśmienite oliwki z pestką oraz pomidorki koktajlowe. Do deski serów i wędlin zamówiliśmy jeszcze bośniackie bruschetty: klasyczną - z pomidorami, czosnkiem i oliwą; nieco bardziej wymyślną - z gorgonzolą, winogronem i orzechem; prostą i smaczną - z grillowanym halloumi oraz najbardziej bogatą z nich wszystkich - z roztopionym serem Livno, plastrem Pršutu oraz pikantnego salami i papryką. Wszystkie propozycje były tak smaczne, że ciężko byłoby nam wybrać zwycięzcę 🏆.

Mala Stanica , Banja Luka

Nasz następny starter to trochę powtórka tego co opisaliśmy powyżej: ser Livno, Kajmak, Pršut,  tym razem zaserwowane z czarnymi oliwkami; ziołową focaccią podawaną na ciepło i dodatkiem pikantnej oliwy z chili. Do tego czerwone wino, wytwarzane ze szczepu Blatina, który to - co ciekawe - występuje tylko na terenie tego kraju!

Restoran Maslina, Mostar

Dzień przed naszym wylotem do domu (który jak się później okazało został odwołany 😋) postanowiliśmy przygotować sobie kolację z bośniackich specjałów. Nie mogło zabraknąć na niej kajmaku, suho mesa, oliwek i soczystych, słodkich fig oraz Blatiny w szklaneczkach 😂. Wszystkie produkty były wyśmienite i kosztowały grosze.

bośniackie specjały z Dubrave Gornje

DANIA GŁÓWNE

Naszą podróż po Bośni przemierzaliśmy w dużej mierze samochodem i tym co przykuło naszą uwagę, były przydrożne restauracje serwujące jagnięcinę z rożna, która w Bośni i Hercegowinie jest  wyjątkowo popularna (nie bez znaczenia jest też z fakt, że jak to przed każdą większą podróżą, obejrzeliśmy program Makłowicz w podróży, który w odcinku poświęconym Bośni gorąco polecał właśnie tamtejszą jagnjetine 😋). Jagnięcinę jedliśmy w takim wydaniu po raz pierwszy, i od razu skradła nasze serca! Delikatne mięso + chrupiąca, słona skórka i opiekane ziemniaczki jako dodatek, były mistrzostwem świata. Gdybyśmy mieli wybierać najlepsze danie tego wypadu, to zdecydowanie byłaby to poniższa jagnjetina. No i nie sposób nie wspomnieć o stosunku jakości do ceny, który był odwrotnie proporcjonalny (in plus oczywiście 😉).

Restoran Kovacevic, Jablanica

Naszym pierwszym posiłkiem po przylocie do Bośni było Ćevapi, czyli grillowane ruloniki mięsa mielonego (najczęściej baraniny lub wołowiny), podawane w bośniackiej picie z surową z cebulką. Danie ogromne (!), bardzo sycące i niestety tłuste, choć nie ukrywamy, że bardzo smaczne. Idealne na duży GŁÓD 😀.

Restoran Bosanka , Dubrave Gornje

W Bośni i Hercegowinie grilluje się każdy rodzaj mięsa: wołowinę, wieprzowinę, baraninę i drób, co potwierdza poniższe zdjęcie. Popularnym daniem z grilla są także (jak u nas) kiełbaski i szaszłyki mięsno - warzywne, a także pieczone w żarze ziemniaczki. Mięsa podaje się najczęściej w towarzystwie surówek oraz dipów - na zdjęciu możecie zobaczyć śmietanę, sos z Ajvaru (popularnej na Bałkanach pasty paprykowej) i majonezu oraz kajmak z pieprzem i ziołami. Do tego dużego dania zaserwowano nam także ciepłe pieczywo do przegryzania. Tak wygląda prawdziwa bałkańska uczta!

Klopa, Sarajewo

W menu bardzo wielu restauracji napotykaliśmy na pozycję tak zwanych kociołków z bośniackimi specjałami. W kociołku z poniższego zdjęcia znalazły się wspomniane wcześniej Ćevapi, śmietana z ziołami, Ajvar, surowa cebulka i kapusta, gotowane ziemniaczki oraz Sogan Dolma (po lewej), czyli faszerowana mięsem i ryżem, duszona do miękkości w sosie pomidorowym cebula. Absolutnie obłędna (!) - i o ile reszta dań z kociołka smakowała raczej słabo, to warto było go zamówić właśnie ze względu na Dolmę.

Restoran Kaldrma, Mostar

Koncepcja faszerowania warzyw mięsem i ryżem jest bardzo popularną na Bałkanach. Poniżej Punjena Paprika, czyli faszerowana papryka, podana ze śmietaną i sosem pomidorowym.

Barhana , Sarajewo

Kolejnym daniem głównym jakie mieliśmy okazję spróbować w Bośni i Hercegowinie był Bosanski Lonac, czyli gulasz po bośniacku: z wołowiną, ziemniakami, kapustą, marchewką i pomidorami. Bardzo smaczne, rozgrzewające danie.

Barhana , Sarajewo

Liczne jeziora i rzeki występujące na terenie Bośni i Hercegowiny sprzyjają połowom ryb, które mają duży udział w ichniejszej kuchni. Najczęściej podawane są w całości, usmażone na maśle, pieczone lub grillowane. Na zdjęciu poniżej smażona potočna pastrmka, czyli pstrąg rzeczny (podgatunek pstrąga potokowego). Jedna porcja tego dania zawierała dwie spore ryby, które smakowały nieziemsko - miały chrupiącą skórkę, a w środku były delikatne i soczyste. Dodatkom natomiast daleko było do ideału: ziemniaki były rozgotowane, blitva  (początkowo myśleliśmy, że to szpinak, ale dzięki naszemu czytelnikowi, dowiedzieliśmy się, że to występujący na Bałkanach i w basenie Morza Śródziemnego burak liściasty 🥬) była zwiednięta, a surówka ani nie wyglądała, ani nie smakowała jak surówka 😛.

Fakat, Sarajewo

Kolejną kosztowaną przez nas rybą (tym razem morską) była grillowana dorada, czyli orada za zara. Smakowała wyśmienicie, choć mieliśmy problem, żeby ją dokończyć - na zdjęciu tego nie widać, ale był to potężny kawałek! Do ryby podane zostały cytrusy (cytryna, pomarańcza) oraz, tak jak poprzednio, ziemniaki z blitvą, tym razem w formie puree, które jak zgodnie stwierdziliśmy nie było najgorsze, choć ryba naszym zdaniem lepiej komponowałaby się z frytkami. Albo sama 😜.

Restoran Maslina, Mostar

Ostatnią rybną potrawą jaką próbowaliśmy w Bośni była riblja corba (zupa rybna). Wyglądała apetycznie i tak też smakowała, choć brakowało nam w niej różnych gatunków ryb - przygotowana została tylko ze wspomnianej już potočnej pastrmki, choć trzeba przyznać, że jej mięsa znajdowało się zupie sporo.

Restoran Kovacevic, Jablanica

DESERY

Desery to ten rodzaj posiłku, bez którego ciężko nam się obyć 😀. Będąc w Bośni i Hercegowinie, wprost nie mogliśmy odmówić sobie orzechowej, ociekającej słodkim syropem baklawy 💝. Ta po lewej to tradycyjna baklawa z pistacjami, całkiem smaczna (choć dla mnie trochę za mało słodka 😋). Nasze serce skradła jednak ta druga, z orzechami włoskimi. Miała mniej warstw ciasta filo i przyjemny poziom słodyczy. Po prostu sztos!

Baklava Shop Sarajevo, Sarajewo

Deser z poniższego zdjęcia był naszym największym zaskoczeniem, ponieważ nigdy nie jedliśmy czegoś podobnego. Jego bazę stanowiło (niewidoczne na tym zdjęciu 😝) czekoladowe ciasto, w smaku i konsystencji podobne do Brownie. Ciasto zalane było ugotowaną na mleku kaszą manną, a na wierzchu znajdowały się owoce leśne. Przekopałam internet w poszukiwaniu nazwy tego deseru (i przy okazji przepisu na niego 😎), ale nic nie znalazłam, natomiast w menu restauracji Klopa, w której go jedliśmy, ciasto widniało po nazwą "Klopa cake".

Klopa, Sarajewo

Kolejną słodkością jaką mieliśmy okazję skosztować w Bośni i Hercegowinie była tufahija, będąca naszym kolejnym odkryciem. Tufahija to nadziewane orzechami, gotowane w słodkim syropie jabłko, podawane na zimno, w towarzystwie bitej śmietany. Była wyśmienita 😍.

Restoran Mlinica, Blagaj

Pozostając w temacie jabłek, poniżej znajduje się drugi, przyrządzony przy ich użyciu, przepyszny deser - naleśniki z prażonymi jabłkami i karmelem. Danie apetyczne, sycące, z fajnym balansem smaku, ponieważ naleśniki były słodkie, jabłka lekko kwaskowate, a ciemny karmel nadawał daniu nieco gorzkawy posmak. W życiu nie pomyślelibyśmy, że tak proste danie, może tak bardzo zaskakiwać 💛.

Mala Stanica, Banja Luka

Tak jak Kazik jest wielkim fanem crèmu brûlée, tak ja, kiedy tylko mam okazję zamawiam czekoladowy fondant. Ten poniżej był MOCNO czekoladowy, z MOCNO czekoladowym płynnym wnętrzem, a podany na ciepło świetnie komponował się z lodami waniliowymi. Pycha! 🍫💔

Mala Stanica, Banja Luka

Jak wspominaliśmy we wstępie, Bośnia i Hercegowina jest dość ciekawie położona, bo w ramach jej granic występują dwie strefy klimatyczne: umiarkowana ciepła na północnym wschodzie oraz podzwrotnikowa śródziemnomorska na zachodzie i południu. W związku z tym, na jej obszarze występuje roślinność typowa na przykład dla Polski, ale także taka, którą spotyka się w krajach śródziemnomorskich. Nie mogliśmy wyjść z podziwu, kiedy podczas spaceru wzdłuż Neretwy (chyba najsłynniejszej rzeki Bośni i Hercegowiny), natrafiliśmy na dzikie, małe krzewy owocujących figowców. Małe bo małe, ale za to jakie słodkie! 💜

Mostar

Podczas naszego wypadu, dużo podróżowaliśmy samochodem, i często mijaliśmy przydrożne budki, w których można był kupić świeże owoce od lokalnych farmerów, po bardzo dobrych cenach. Tu na zdjęciu kolejne, tym razem wyrośnięte figi, w które zaopatrzyliśmy się jadąc z Mostaru do Jajce.

Mostar

Następnymi "nietypowymi" owocami rosnącymi na drzewach w Bośni i Hercegowinie były granaty.

Mostar

NAPOJE

Z granatów właśnie, wyciskany jest popularny w Bośni, świeży sok. Takich stoisk jak poniższe, jest w tym kraju mnóstwo.

Sarajewo

Najbardziej charakterystycznym napojem Bośni i Hercegowiny jest chyba Bosanska Kafa, podawana w naczyniu o charakterystycznym kształcie, dzięki któremu fusy łatwo i szybko osadzają się na jego dnie. Na Bałkanach pojawiła się za czasów panowania tureckiego i stąd jej duże podobieństwo do kawy po turecku, choć koneserzy twierdzą, że jest mniej gorzka (my akurat tureckiej nie piliśmy, to nie możemy tych doniesień potwierdzić 😛). Sam sposób jej picia jest nietypowy, ponieważ zanim wleje się ją do filiżanki, należy zamieszać delikatnie jej wierzch,  potem kilkukrotnie nabierać jej trochę na łyżeczkę i przelewać cienkim strumieniem z powrotem do naczynia - taki proces ma sprawiać, że kawa stanie się "lżejsza". Do kawy podawana jest szklanka wody oraz lokum - słodki przysmak wyrabiany ze skrobi pszennej lub mąki ziemniaczanej, oprószony cukrem pudrem. Z wyglądu przypomina trochę galaretkę.

Bosanska Kafana Behar, Sarajewo

Tutaj trochę lepiej widać lokum, ten był o smaku orzechowo - kardamonowym.

Restoran Mlinica, Blagaj

Będąc w Sarajewie, nie mogłam odmówić sobie spróbowania Sarajevsko pivo, warzonego w browarze Sarajevska pivara 🤣. Co ciekawe woda do jego produkcji wydobywana jest z głębokości 300 m. Piwo to klasyczny lager, bardzo podobny w smaku do tych znanych nam z Polski. Na drugim planie bośniacki cydr zamówiony przez Kazika 🍻.

The Old Bell Pub, Sarajewo

Wśród napojów, których kosztowaliśmy w Bośni, nie mogło zabraknąć wina. Jego produkcja jest w tym kraju bardzo rozpowszechniona, ze względu na ukształtowanie terenu i dogodny klimat. Na zdjęciu wspomniane już wcześniej wino ze szczepu Blatina.

Fakat, Sarajewo

Lokalnym mocnym alkoholem Bośni i Hercegowiny (a w zasadzie całych Bałkanów) jest rakija, smakiem zbliżona do naszego polskiego bimbru. Zawartość alkoholu waha się pomiędzy 40 - 50 %, jednak te produkcji domowej są zwykle mocniejsze. I tak, bośniackie prawo zezwala na produkcję tego trunku w warunkach domowych oraz na jego sprzedaż, co mieliśmy okazję zaobserwować przemieszczając się po Bośni - przy głównych drogach stało kilka straganów oferujących rakiję oraz wiele tabliczek z informacją o cenie i ewentualnym dojeździe do sprzedawcy. Spotkaliśmy się ze sporym wachlarzem smaków: bardziej popularnych jak śliwka czy jabłko do mniej standardowych jak morela czy orzech.

Fakat, Sarajewo

To chyba wszystko jeśli chodzi o kulinarne zwiedzanie Bośni i Hercegowiny. Jakość serwowanego jedzenia i napojów była bardzo wysoka, a jeśli dodać do tego malownicze widoki i piękną przyrodę to mamy przepis na wycieczkę idealną. Z czystym sumieniem polecamy Wam wypad do tego niezwykłego kraju, do którego i my chętnie w przyszłości powrócimy. 

Do następnego,

P&K